Hanes Theatr y Grand Abertawe

Ers 1897, mae Theatr y Grand Abertawe wedi bod yn darparu amrywiaeth eang o ddigwyddiadau adloniant diwylliannol, artistig a chyffredinol i'r cyhoedd.

Agorwyd Theatr y Grand Abertawe ar 26 Gorffennaf 1887 gan y brif gantores Opera, Madam Adelina Patti. Fe'i dyluniwyd gan y pensaer William Hope o Newcastle, ei hadeiladu gan D. Jenkins, a'i chodi ar safle'r hen Neuadd Hyfforddi, Stryd Singleton gan HH Morell ac F Mouillot.

Yn ystod blynyddoedd cynnar y theatr (1897 - 1930), sefydlodd y Grand ei hun yn lleoliad ar gyfer y cwmnïau teithiol gorau ac enwau mawr y cyfnod, gydag ymweliadau gan enwogion megis Jessie Mathews, Ivor Novello, Forbes Robertson a marchog cyntaf y theatr, Syr Henry Irving, y mae ei lofnod i'w weld o hyd yn y theatr.

Yna, dechreuodd cyfnod cythryblus yn hanes y Grand, o 1933 tan ddechrau'r 1970au lle cafwyd sawl llwyddiant a sawl methiant gan gynnwys ei thrawsnewid yn sinema am gyfnod o bedair blynedd ar ddeg. Cafodd ei hesgeuluso'n wael, a lleihaodd y cynulleidfaoedd yn bennaf oherwydd poblogrwydd teledu yn y 1960au a'r 1970au.

Daeth yr awdurdod lleol ar y pryd (Corfforaeth/Cyngor Sir Abertawe) i'r adwy gan gymryd prydles hir ym mis Mai 1969 cyn prynu'r adeilad yn llwyr ym 1979. Dinas a Sir Abertawe sy'n dal i berchen ar yr adeilad heddiw, gan ei reoli a'i ariannu.

Roedd rhaglen adnewyddu gwerth miliynau o bunnoedd, rhwng 1983 a 1987 wedi gweddnewid y theatr 1000 o seddi yn un o'r lleoliadau mwyaf dymunol ei wedd a mwyaf blaengar o ran technoleg yn y DU am gost o £6.5m. Yn sgîl £1m arall ym 1999, ychwanegwyd Adain y Celfyddydau newydd (a agorwyd gan Catherine Zeta Jones) gan gynyddu'r lle a oedd ar agor i ymwelwyr draean a chreu ardal berfformio a stiwdio newydd, tair ardal arddangosfa a bwyty a theras pen to.

Yn 2020 mae Cyngor Abertawe yn partneru gyda Chyngor Hil Cymru, elusen sy'n hybu cydraddoldeb hil, y celfyddydau, treftadaeth a gweithgareddau diwylliannol i gymunedau lleiafrifoedd ethnig a du ledled Cymru.

Mae Cyngor Abertawe wedi gwahodd CHC i ymrwymo i gytundeb pum mlynedd i greu 'Canolfan y Grand' yn Adain y Celfyddydau i dros 20 o grwpiau amlddiwylliannol, a fydd yn cyflwyno rhaglen ar y cyd o waith amrywiol proffesiynol, cyfoes, newydd yn lle theatr y stiwdio ac o gwmpas yr adeilad.